Het hoofdforum staat bol van elfstedennieuws, waarbij die enkele interessante bijdragen snel ondersneeuwen. Daarom open ik hier een draad waar wat dieper kan worden ingegaan op de ijstoestand in het algemeen en het elfstedenijs in het bijzonder. Laat ik eens beginnen met de factoren die voor ijsgroei van belang zijn en toepassen op de aktuele koudegolf.
Zodra water afkoelt tot beneden het vriespunt begint ijsvorming op te treden. Dit is niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid vorst die over het water trekt maar ook van andere factoren te weten:
1)Uitstraling. Bij heldere hemel straalt het water of ijsoppervlakt sterker uit dan onder een wolkendek, waarbij hoogte en temperatuur van het wolkendek ook meespeelt.
2) Luchtvochtigheid. Verdampen van water en sublimatie van ijs kosten energie. Deze energie wordt aan het ijs/water onttrokken zodat de droge lucht ijsgroei bevordert ondanks dat een deel van het ijs ‘verdwijnt’.
3) Wind. Wind voert de warmte uit het water of de stollingswarmte van het ijs sneller af. De factoren luchttemperatuur en -vochtigheid worden bij sterkere wind van groter belang op de ijstoestand. Maar wind zorgt ook voor de nodige complicaties.
Daartegenover staan ook factoren die ijsaangroei of afkoeling van het water remmen tijdens een winterperiode.
Ten eerste de instraling van de zon. In tegenstelling wat velen denken reflecteerd water maar weinig zonnestraling. IJs heeft een hoger albedo maar mooi zwarte ijs absorbeert toch veel zonnestraling en laat een aanzienlijk deel door. Het ijs is niet voor niets zwart en in helder, ondiep water kun je de bodem zien wat betekent dat de zonnestralen ook onder het ijs doordringen, waar ze het water verwarmen.
Een andere spelbreker is sneeuw.
Dit zijn allemaal fysische grootheden die kunnen worden berekend en de basis vormen van het ijsgroeimodel. Hiermee kan ook naar de toekomstige ijsgroei worden gekeken. De factoren hangen wel nauw samen met het weer (ze vormen het weer) en brengen de nodige onzekerheid met zich mee wat wordt uitgebeeld in de ijspluim.
Met bovenstaande is echter lang niet alles gezegd.
A) Het weer geeft de algemene situatie weer maar de vele vaarten, grachten, vennen en meren hebben een zeer gevariëerd microklimaat. Dat betekent dat de parameters vlak boven het ijs lokaal sterk verschillen. In de luwte speelt de factor wind een geringere rol, onder bruggen is er nauwelijks uitstraling en in de grachten belemmert stadswarmte de ijsgroei, om maar een aantal voorbeelden te noemen.
B) Daarnaast is ook de toestand van het water van groot belang. We hebben tot nu toe alleen nog maar naar de bovenkant van het ijs gekeken. Stroming zorgt voor turbulentie en turbulentie brengt warmer water vanaf de bodem tot vlak onder het ijs wat de ijsgroei remt.
Stroming ontstaat door bemaling of spuien. Vooral bij plaatsen waar water wordt geloost zie je vaak gevaarlijke wakken. Verder zorgt wind voor stroming en golfjes belemmeren de ijsvorming aan de oppervlakte. Ook als alles dicht gevroren is kan een opstekende wind (uit een andere richting) via het ijs water in beweging zetten. Op meren wordt het ijs verplaatst en ontstaan breden scheuren en kistwerken.
Zodra water afkoelt tot beneden het vriespunt begint ijsvorming op te treden. Dit is niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid vorst die over het water trekt maar ook van andere factoren te weten:
1)Uitstraling. Bij heldere hemel straalt het water of ijsoppervlakt sterker uit dan onder een wolkendek, waarbij hoogte en temperatuur van het wolkendek ook meespeelt.
2) Luchtvochtigheid. Verdampen van water en sublimatie van ijs kosten energie. Deze energie wordt aan het ijs/water onttrokken zodat de droge lucht ijsgroei bevordert ondanks dat een deel van het ijs ‘verdwijnt’.
3) Wind. Wind voert de warmte uit het water of de stollingswarmte van het ijs sneller af. De factoren luchttemperatuur en -vochtigheid worden bij sterkere wind van groter belang op de ijstoestand. Maar wind zorgt ook voor de nodige complicaties.
Daartegenover staan ook factoren die ijsaangroei of afkoeling van het water remmen tijdens een winterperiode.
Ten eerste de instraling van de zon. In tegenstelling wat velen denken reflecteerd water maar weinig zonnestraling. IJs heeft een hoger albedo maar mooi zwarte ijs absorbeert toch veel zonnestraling en laat een aanzienlijk deel door. Het ijs is niet voor niets zwart en in helder, ondiep water kun je de bodem zien wat betekent dat de zonnestralen ook onder het ijs doordringen, waar ze het water verwarmen.
Een andere spelbreker is sneeuw.
Dit zijn allemaal fysische grootheden die kunnen worden berekend en de basis vormen van het ijsgroeimodel. Hiermee kan ook naar de toekomstige ijsgroei worden gekeken. De factoren hangen wel nauw samen met het weer (ze vormen het weer) en brengen de nodige onzekerheid met zich mee wat wordt uitgebeeld in de ijspluim.
Met bovenstaande is echter lang niet alles gezegd.
A) Het weer geeft de algemene situatie weer maar de vele vaarten, grachten, vennen en meren hebben een zeer gevariëerd microklimaat. Dat betekent dat de parameters vlak boven het ijs lokaal sterk verschillen. In de luwte speelt de factor wind een geringere rol, onder bruggen is er nauwelijks uitstraling en in de grachten belemmert stadswarmte de ijsgroei, om maar een aantal voorbeelden te noemen.
B) Daarnaast is ook de toestand van het water van groot belang. We hebben tot nu toe alleen nog maar naar de bovenkant van het ijs gekeken. Stroming zorgt voor turbulentie en turbulentie brengt warmer water vanaf de bodem tot vlak onder het ijs wat de ijsgroei remt.
Stroming ontstaat door bemaling of spuien. Vooral bij plaatsen waar water wordt geloost zie je vaak gevaarlijke wakken. Verder zorgt wind voor stroming en golfjes belemmeren de ijsvorming aan de oppervlakte. Ook als alles dicht gevroren is kan een opstekende wind (uit een andere richting) via het ijs water in beweging zetten. Op meren wordt het ijs verplaatst en ontstaan breden scheuren en kistwerken.
