19 januari 1963:
Het gaat maar door, die kou met veel wind. De winter duurt nu ruim 4 weken en de problemen blijven nemen geleidelijk toe, zoals die met de distributie van kolen, een nog veel gebruikte bradnstof in huis. Vervoer over water staat vrijwel stil. Het opvangen via de spoorwegen verloopt moeizaam. De rivieren krijgen steeds zwaardere ijsgang, vooral door de wind gecombineerd met matige tot strenge vorst. De oostenwind die gisteren opstak, zet door vandaag. De kou is bij bewolkt weer onaangenaam en het KNMI geeft in de verwachting: in het algemeen strenge vorst (!). Ik volsta verder vandaag met het dagboek zoals ik dat al een paar jaar op de site heb staan, en de weerkaarten. Het nieuws in de kranten wordt overheerst door de Elfstedentocht van gisteren; men spreekt over “bovenmenselijk zwaar” en een “martelgang’. Wie de kranten wil inzien kan dat doen op de site Delpher. Je kunt onderaan de datim invullen bij “Vul uw geboortedatum in”
Uit het Dagboek 1963:
-------
19 januari 1963
Zaterdagochtend. Donker, koud in huis. Het hele gezin staat vroeg op om naar school of werk te gaan. Het waait behoorlijk en het is 11 graden onder nul. Het is ook nog bewolkt. Tegen de harde wind in fietsen we naar school; even is de winter niet zo leuk. Helemaal niet leuk is de conrector, die van geen excuus wil weten voor te laat komen. "Maar het waait zo vreselijk hard". "Dat had je kunnen weten, want gisteren stormde het al in Friesland en dan weet je wel, dat dat met die noordoostenwind hier heen komt". In de verwachting is sprake van temperatuur omstreeks –10. Dat blijkt later mee te vallen, maar in het hele land is er matige vorst bij krachtige tot harde wind.
[strand2]
Op die middag gaan we naar Scheveningen om het ijs op het strand te zien. Dat is geweldig, het hele strand is veranderd in een sneeuw- en ijsmassa, en bij de vloedlijn liggen een soort ijsbergen. We hebben ons gelukkig op deze barre omstandigheden gekleed, met dikke mutsen en kaplaarzen.
[strand5]
Kaplaarzen heb je wel nodig, want dat strandijs is zacht. Alsof iemand met een reusachtige schaaf op een blok ijs is bezig geweest; de kleur is een beetje gelig. Je ziet overal ijs en sneeuw om je heen, het is ontzettend koud en de wind loeit om je oren. We wanen ons even op de noordpool.
[strand4]
Op deze dag vond in Friesland nog een schaatstocht plaats: de Elfmerentocht. Bij alle publiciteit over de Elfstedentocht is deze gebeurtenis in de schaduw van het nieuws gebleven. Toch was het een opmerkelijk gebeuren om verschillende redenen. In de eerste plaats waren de omstandigheden nog iets zwaarder dan tijdens de elfstedentocht. De strenge vorst in de ochtend ontbrak op deze dag, maar de wind was nog sterker dan tijdens de elfstedentocht. Op 18 januari was het maximale uurgemiddelde van de wind in Leeuwarden windkracht 6, krachtige wind. Zoals we weten was dit voldoende om zware stuifsneeuw te veroorzaken. Op 19 januari deed Thialf er een schepje bovenop. Nu was de gemiddelde windkracht over de dag zelfs 6 en het maximale uurgemiddelde windkracht 7! Daarbij liep de temperatuur uiteen van -11 in de vroege ochtend tot -7 in de middag.
De organisatoren, de problemen voorziend, kortten de tocht in tot 60 kilometer. Wat dat betreft was deze tocht aanzienlijk lichter dan de elfstedentocht de dag ervoor. Uiteindelijk deden 3200 toerrijders en slechts 13 wedstrijddeelnemers mee. Onder die wedstrijdrijders was ook een elfstedenfavoriet, Libbe Kerstma die de vorige dag bij IJlst de pijp al aan Maarten had gegeven, en nog een aantal cracks uit de schaatswereld. Bij hen voegde zich een onbekende jonge man van 18 jaar, die van zijn ouders de elfstedentocht niet had mogen rijden. Deze jonge man was Henk Fennema uit Suameer; met Libbe Kerstma, Klaas de Vries en J. Schotanus vormde hij een kopgroep die de wedstrijd verder bepaalde. In het laatste stuk van de wedstrijd liet Fennema, ploeterend door de sneeuw met een harde oostenwind tegen, zijn concurrenten twee minuten achter zich om te finishen in 2 uur en 50 minuten.
Henk Fennema werd daarna getipt als een elfstedenfavoriet voor een volgende tocht. Zo ver kwam het niet want de elfstedentocht werd daarna 21 jaar lang niet gereden en bovendien emigreerde Fennema naar Canada. En zijn roem is ondergesneeuwd onder de stortvloed van publiciteit rond de elfstedentocht; deels terecht omdat de elfstedentocht, al was het maar door de afstand, meer tot de verbeelding spreekt dan de Elfmerentocht. Desalniettemin een fantastische prestatie om als 18-jarige onder barre omstandigheden een aantal gevestigde schaatsnamen twee minuten achter je te laten. In twee krantenartikelen is een verslag te lezen over deze overwinning.
[fennema1]
[fennema2]
De weerkaart van 19-1-63 om 1 uur. Behoeft deze commentaar? De oorzaa van de sterke oostelijk stroming is duidelijk te zien.
[19-1-63A]
Op de weerkaart van 13 uur zien we hoezeer de drukverdeling nog steeds vast zit met een hogedrukgebied met de kern tussen Noorwegen en Groenland. In Scandinavië is de druk weer gedaald door een storing uit het noorden. Kans op dooi is hier voorlopig niet in te zien.
[20-1-63]
19-1-63: Strenge vorst. Fennema wint Elfmerentocht in helse kou. ( 703) Cees-Rotterdam -- 20-01-2018 20:53