Ik ben blij dat het KNMI eindelijk aandacht besteedt aan het fenomeen van de SSW (https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/koude-week-door-verzwakte-poolwervel) Ik citeer:
Nederland bereidt zich voor op de koudste week van de winter. Waar komt de plotselinge weersomslag aan het einde van de meteorologische winter vandaan? De oorzaak vinden we in de hoge luchtlagen boven de Noordpool. Daar trad rond 12 februari een bijzonder weerfenomeen op: een plotselinge stratosferische opwarming, in het Engels Sudden Stratospheric Warming (SSW). De hierdoor sterk verstoorde atmosferische circulatie brengt nu een flinke portie winterkou naar Nederland.
Hoewel een beetje laat is het een verademing om te lezen dat het KNMI de betekenis van de SSW voor het winterweer erkent.
Door een SSW vormt zich eerst een hogedrukgebied in de polaire stratosfeer. Berekeningen met weer- en klimaatmodellen laten zien dat hierdoor in de weken erna koude-uitbraken aan de grond naar gematigde breedten vaker voorkomen, terwijl het noordpoolgebied zelf vaak juist opwarmt. Of een koude-uitbraak leidt tot koud winterweer in Nederland of juist bijvoorbeeld in Rusland of Noord-Amerika, hangt af van de toevallige positie van sturende hoge- en lagedrukgebieden. Nu is toevallig Europa een keer aan de beurt.
Bij de uitwerking door het KNMI (Michiel van Weele en Lars van Galen) van deze materie waag ik het toch een aantal vraagtekens te plaatsen. Nemen we de slottekst, waar de betrekkelijkheid van de waarde van de SSW wordt toegelicht.
Andersom is koud winterweer in West-Europa ook niet altijd het gevolg van een SSW. Dat is goed te zien als we kijken naar de vijf koudste februarimaanden in Nederland over de afgelopen 50 jaar. In deze jaren werd alleen de koude februarimaand van 1963 voorafgegaan door een SSW, de andere van 1985, 1986, 1991 en 2012 volgden niet op een SSW. De SSW van 12 februari jl. was de voorbode voor de huidige winterkou in Nederland, die al heel lang van te voren door de weermodellen voorspeld werd.
Ik ben de eerste om te erkennen dat je koude of strenge winters (of wintermaanden) niet één-op-één kunt koppelen aan het voorkomen van SSW's (https://www.weerwoord.be/m/2365220). Winters die al koud zijn, hebben helemaal geen SSW nodig om februari koud te laten worden. De persistentie is genoeg. Dat neemt niet weg dat de SSW een event is dat een omslag van het weer kan bewerkstelligen; daarom zijn ze van belang om voor het doorbreken van een zachte trend in de winter, zeker in het huidige klimaat.
Los hiervan bemerk ik een aantal storende, feitelijke onjuistheden in de data. Het gaat hier om het lijstje van het KNMI van 'de koudste februarimaanden van de laatste 50 jaar': 1963, 1985, 1986, 1991 en 2012.
Ten eerste 1963 is niet van de laatste 50 jaar, maar dateert van langer geleden. Verder past 2012 niet in de lijst omdat deze niet in de top 5 zit. In plaats daarvan moeten 1969 en 1979 genomen worden:
1969 0,2 graden C
1979 -0,9 graden C
1985 -0,6 graden C
1986 -3,6 graden C
1991 -0,8 graden C
Kijken we naar deze maanden, dan werd alleen 1985 voorafgegaan door een SSW. Hier komen we opnieuw bij een probleem. Michiel van Weele en Lars van Galen ontkennen in hun schrijven dat 1985 een SSW had, maar er bestaat geen twijfel dat die er daadwerkelijk is geweest.
Daar komt bij dat het discutabel is om de temperatuur van februari als maat te nemen voor de bepaling van de juistheid van de theorie van de SSW. Juist is het om te kijken naar het tijdstip van de SSW en daarna de reactie te bepalen, ongeacht de maandgrenzen. Op die wijze worden SSW's getest op hun uitwerking, in de vakliteratuur en zo heb ik het ook gedaan in mijn eigen artikel in Weerspiegel. Ik toon een plaatje uit een publicatie van Daniel M. Mitchell, Lesley J. Gray, and James Anstey (2013):
https://journals.ametsoc.org/doi/abs/10.1175/JCLI-D-12-00030.1
Natuurlijk bestaan er in de meteorologie altijd toevalligheden, maar het is te eenvoudig om de reactie op deze SSW af te doen als enkel een toevalligheid. Daarbij wordt voorbijgegaan aan de kracht van de SSW, record sterk voor de tijd van het jaar en ook nog eens van bijzonder lange duur. Het effect van deze SSW is waarschijnlijk geholpen met de invloed van de MJO, je kunt dat toeval noemen, maar de SSW lijkt ook getriggerd te zijn door de MJO.
Ik ben blij dat het KNMI eindelijk aandacht aan de SSW besteedt, herhaal ik voor de duidelijkheid, maar de manier waarop dit gebeurd is, verdient wat mij betreft geen schoonheidsprijs.
Naschrift: het Belgische KMI heeft pas geleden ook over de SSW geschreven, op die tekst valt niets af te dingen.
http://www.meteo.be/meteo/view/nl/37159024-Meer+over+de+polaire+vortex.html