’Europa wordt zwaarst getroffen als warme golfstroom niet meer stroomt.’ Klimaatwetenschapper vindt uitkomst eigen onderzoek schokkend
Volendamse wetenschapper René van Westen zegt dat het water ons aan de lippen staat. Alle hens aan dek.© Foto Universiteit Utrecht
Leonie Groen
VOLENDAM
Het klimaat kan abrupt snel verergeren. En wel binnen nu en honderd jaar. Aanpassen is dan moeilijk mogelijk. Dit blijkt uit onderzoek van klimaatwetenschapper René van Westen (30) uit Volendam. „Schokkend”, zegt hij. Na de publicatie hierover, in een gerenommeerd wetenschappelijk tijdschrift, wordt Van Westen platgebeld door journalisten van over de hele wereld.
Hij kan de tel bijna niet meer bijhouden, zoveel journalisten heeft hij aan de lijn gehad de afgelopen dagen. „Het zijn er meer dan 180. Ik vind het bijzonder, ik ben echt overvallen door de reacties. De journalisten komen uit de hele wereld. Denk ook aan nieuwszenders zoals CNN. Ik leg net de Zweedse televisie neer.”
Zijn ouders zijn supertrots op hem. Al vinden ze het wel moeilijk waar hun zoon zich mee bezighoudt. Van Westen buigt zich over een ingewikkeld, abstract onderwerp dat zo complex is dat het voor leken bijna niet te volgen is. „Ik ben geen schilder, visser, zanger of ondernemer geworden, zoals zoveel Volendammers”, zegt hij lachend.
Op het atheneum op het Don Bosco College in Volendam was ik al geïnteresseerd in het weer en het klimaat. Ik ben in Amsterdam natuurkunde gaan studeren, wat nodig was om daarna de master klimaatfysica te kunnen doen in Utrecht.” Hij werkt nu aan de Universiteit Utrecht en woont in de Domstad. „Ik ben als een van de weinigen van mijn jaar uit Volendam vertrokken.”
Met het onderzoek dat nu mondiaal in het nieuws is, beschrijft Van Westen hoe de golfstromen in de Atlantische Oceaan kunnen zorgen voor gigantische klimaatproblemen. Dat klinkt als een ’ver-van-mijn-bed-show’ maar dat is het niet. Van Westen kan het uitleggen. Het is wel even goed om te weten dat de golfstromen samen een naam hebben: Amoc. Ofwel: Atlantische meridionale omwentelcirculatie.
Transportband
Denk nu aan de kassaband van de supermarkt. Of een andere transportband. Van Westen: „Amoc is zo’n band. Hij stroomt aan het oppervlak van de oceaan van het zuidelijk halfrond naar het noordelijk halfrond, zinkt nabij Groenland en stroomt dan weer op grote diepte zuidwaarts.
Op zijn weg naar Groenland geeft hij warmte af aan Europa. Hierdoor heeft Nederland een relatief zacht klimaat. Canada, dat op dezelfde breedtegraad ligt als wij, wordt een stuk minder beïnvloed door Amoc. Daarom is het in Canada kouder dan hier.”
Amoc heeft al te lijden. Hij circuleert al niet zo hard meer. De transportband loopt volgens Van Westen al 15 procent langzamer dan sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw. De band zal nog langzamer gaan lopen door het smelten van de Groenlandse ijskap.
„In mijn onderzoek toon ik aan dat hij ineens helemaal stilgelegd kan worden.” Van Westen doet dat met simulaties en berekeningen. Hij doet net of hij zoet water toevoegt aan Amoc, wat voor een vertraging zorgt van de transportband.
Wat er dan gebeurt, kan de Volendammer schetsen. Dan doet Amoc zijn naam eer aan en komt er echt amok. Dan stijgt de zeespiegel nog meer. Dan komt er zomaar tachtig centimeter bij, bovenop de meter die ’we’ al verwachten onder de klimaatverandering.
Utrecht ligt net boven NAP. Van Westen houdt het nog even droog. Maar Volendam dat vorig jaar nog met overstromingen te maken heeft gehad? Volendam krijgt natte voeten. „Het lozen van overtollig water in Volendam zal steeds moeilijker worden.” De hele Randstad? Idem dito.
Dramatische afkoeling
„De gevolgen zijn enorm. Europa koelt dramatisch af. Verkoeling lijkt misschien aantrekkelijk maar het gaat zo rap, in de tiende versnelling, dat aanpassen zeer lastig wordt. Europa krijgt daarnaast minder neerslag, zal verder verdrogen, zoals in sommige delen van Spanje al het geval is. Die zijn al onleefbaar.”
Over de hele wereld grijpt het plotselinge stilvallen van de transportband in. „Je krijgt een domino-effect. Het regenwoud dat al een verzwakt ecosysteem is, kan dan voorbij zijn omslagpunt worden geduwd. Het zuidelijk halfrond wordt warmer.
Omdat Amoc allerlei voedingsstoffen vervoert, gaat het zeeleven het moeilijk krijgen. Onze voedselvoorziening komt in gevaar. De vis vertrekt naar elders. Die wetenschap is ook voor de Volendamse vissers van belang.”
Wanneer de transportband stil valt, ergens tussen nu en honderd jaar, kan Van Westen niet voorspellen. Hij hoopt dat iedereen van hem wil aannemen dat hij, en alle andere wetenschappers, met feiten komen. „We hebben heel veel gegevens en ze zijn allemaal te controleren.”
Hij hoopt dat mensen er ook op willen vertrouwen dat wetenschappers onbevooroordeeld zijn. „Als de loodgieter in Volendam klaar is met het repareren van mijn toilet, dan neem ik van hem aan dat hij het toilet vakkundig gerepareerd heeft. Ik hoop dat de mensen ook zo naar wetenschappers willen kijken.”
Vertrouw ons
„Vertrouw ons nou maar, neem het van ons aan. Echt, de nood is aan de man.” Van Westen is alweer met vervolgonderzoek bezig: simulaties die de concentratie broeikasgassen verhogen. „In het echt zal er minder zoet water bij de transportband komen dan in ons experiment. Er komen wel meer broeikasgassen die Amoc verwarmen en aantasten.”
Gegevens heeft hij al. Maar ja, geen tijd om ze analyseren. De volgende journalist hangt alweer aan de lijn.
Van Westen blijft zeggen: „We moeten het stilvallen van de transportband vermijden. Onze leiders moeten mondiaal besluiten nemen die leiden tot aanpassing van onze consumptie.” Wat we zelf kunnen doen? „Eet een dagje minder vlees of vis of pak wat vaker de fiets. Dat helpt al.”
